Krappe arbeidsmarkt stimuleert vaste contracten en uitbreiding van uren

Werkgevers benutten de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt steeds vaker als aanleiding om werknemers meer uren en snellere contractzekerheid te bieden. Dat blijkt uit het vandaag gepubliceerde onderzoek De krapte als kans van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Vooral vrouwen, jongeren en mensen met een migratieachtergrond kunnen hiervan profiteren, doordat zij nu vaak zijn aangewezen op deeltijd- of flexibele banen.

Arbeidsmarktsegmentatie langs vaste patronen
Werkgevers bieden nog altijd relatief veel deeltijdbanen aan in sectoren waar veel vrouwen werken, zoals zorg, onderwijs en kinderopvang. In sectoren als landbouw, horeca en schoonmaak hebben jongeren en mensen met een migratieachtergrond vaker flexibele contracten. Volgens het SCP is dit deels het gevolg van aannames: werkgevers gaan ervan uit dat vrouwen vanwege zorgtaken minder willen werken, en dat jongeren of werknemers met een migratieachtergrond beter passen bij flexibele arbeid.

Deze aannames blijken lang niet altijd te kloppen. Zo blijkt uit het onderzoek dat veel vrouwen met een deeltijdbaan deze keuze niet per se maken vanwege zorgtaken, en dat ook jongeren in grote meerderheid een vast contract wensen.

Flexibiliteit van werkgevers groeit onder druk van krapte
De huidige arbeidsmarktkrapte zorgt ervoor dat werkgevers hun beleid herzien. In de schoonmaak en thuiszorg – waar werk zich vooral concentreert in piekuren – staan werkgevers steeds vaker open voor het vergroten van contracturen. In sommige gevallen wordt de organisatie van het werk aangepast om dit mogelijk te maken. Ook groeit de bereidheid om sneller vaste contracten aan te bieden.

Toch zijn de mogelijkheden om arbeidsvoorwaarden aan te passen beperkt, geven werkgevers aan, onder andere vanwege cao-afspraken. Daarom zetten zij vooral in op behoud van personeel, bijvoorbeeld via ziekteverzuimpreventie en het verminderen van uitstroom.

Meer werken loont vaker dan gedacht
Werkgevers en werknemers denken vaak dat meer werken financieel weinig oplevert, of zelfs nadelig kan uitpakken. Onderzoek van het Centraal Planbureau laat echter zien dat vrijwel alle deeltijders er wél financieel op vooruitgaan als zij meer uren werken. Tools zoals de UrenWerkBerekenaar maken dit inzichtelijk. Het SCP pleit voor actieve inzet van deze hulpmiddelen, zowel door werkgevers als overheid, om het gesprek over contractuitbreiding te stimuleren.

Onbenut potentieel blijft liggen
Hoewel de wens voor meer uren of een vast contract vaak aanwezig is, blijft het gesprek hierover tussen werknemer en werkgever in veel gevallen uit. Het SCP adviseert om deze dialoog structureel te voeren, bijvoorbeeld tijdens functioneringsgesprekken, omdat persoonlijke omstandigheden van werknemers kunnen veranderen.

Het onderzoek laat zien dat de arbeidsmarktkrapte niet alleen een uitdaging is, maar ook een kans om bestaande arbeidsverhoudingen en -verwachtingen kritisch te herzien.